Ayurveda. Ik had er wel eens van gehoord. Ik associeerde het met (essentiele) oliën en smaken van gember, kurkuma en kaneel. Dat laatste met name doordat ik een tijd verslaafd was aan een ‘ayurvedische’ thee met die smaakcombinatie.
Yoga en Ayurveda hebben beide hun wortels in India en daarom is het ook niet vreemd dat beiden vaak gecombineerd worden. Tijdens mijn yoga opleiding kwam ik weer met ayurveda in aanraking en ontdekte een aantal interessante ayurvedische principes. Ik wil wel graag stellen dat ik absoluut geen expert ben op dit gebied. Ayurvedische artsen, ook wel Vaidya genoemd, studeren jarenlang voordat ze advies mogen geven. In dat geval gaat het om een gehele holisitische aanpak, van medicijnen tot eten, slaap, ontspanning en beweging. Het hele medische gedeelte laat ik in deze zienswijze achterwege.
In het Sanskriet staat Ayurveda voor “de wetenschap” (Veda) “van het lange leven” (Ayur). Het belangrijkste doel van ayurveda is het zelfhelende vermogen van het lichaam te activeren. Als je lichaam in balans is en je stofwisseling, spijsvertering, bindweefsel, etcetera allemaal goed (oftewel in balans) zijn dan krijgt je lichaam niet eens de kans om echt ziek (of bijvoorbeeld extreem moe) te worden.
Ieder mens is uniek
Wat we echt nog wel eens willen vergeten in onze huidige maatschappij is dat we allemaal anders zijn, andere lichamen hebben en daarmee ook andere behoeftes. Iedereen heeft een eigen lichaamsbouw en spijsverteringsstelsel. Het doel dat we voor ogen hebben is vaak wel relatief gelijk: een gelukkig leven met veel energie. Daarbij vergeten we vaak dat iedereen op een andere manier voor zichzelf moet zorgen om deze maximale energietoevoer te bereiken. Steeds zijn er weer hypes, diëten, shakes, work-outs, wondermiddeltjes, etc. die je écht zou moeten proberen omdat ze jou naar dat beloofde land zullen brengen. Of je ‘moet’ bepaalde activiteiten in de ochtend doen en vroeg opstaan. Het klinkt veelbelovend en het lijkt zo goed te werken voor anderen, maar jou valt het gewoon heel zwaar. Herkenbaar? Wat we kunnen leren is dat dit dus niet aan jou ligt! Je hebt niet te weinig doorzettingsvermogen of discipline. Je bent gewoon een ander type mens. Er is geen one size fits all, we hebben allemaal eigen behoeftes die we moeten leren kennen voordat we ze kunnen vervullen. En als je naar jezelf leert luisteren en weet hoe je jouw behoeftes kunt vervullen, dan kan je streven naar dat leven met maximale energie.
De Dosha’s
Om toch enigszins te kunnen categoriseren wat voor soort type je bent en wat jouw lichaam dus nodig heeft hebben ze binnen de Ayurveda drie constituties ontwikkeld, ook wel de dosha’s genoemd. Dit zijn drie soorten levensenergie die zorgen invloed hebben op bijvoorbeeld jouw lichaamsopbouw, temperament, levenswijze en hoe vatbaar je bent voor bijvoorbeeld bepaalde ziektes. In het beste geval zijn de drie dosha’s harmonisch aanwezig in jouw lichaam. Ook hier is het weer heel lastig om te categoriseren. Iedereen heeft een eigen ‘dosha-formule’. Als je weet welke dosha bij jou de overhand heeft, kan je wat aanpassingen aan jouw levensstijl maken die ervoor zorgen dat je wat meer in balans raakt. De drie verschillende dosha’s zijn vata, pitta en kapha.
Vata
Vata is verbonden met lucht en ruimte. Reguleert jouw helderheid (van denken), waakzaamheid en beweging. Een disbalans kan zorgen voor nervositeit, onrustige slaap, droge huid, angst, onzekerheid en verminderde eetlust.
Lichamelijke kenmerken:
Dun, smal postuur
Bewegelijk lichaam
Koude handen en voeten
Droge huid
Droog haar
Broze nagels
Gevoelig verteringssysteem
Snelle manier van bewegen
Sprekende ogen
Transpireert niet snel
Geestelijke kenmerken
Spontaan
Enthousiast
Creatief
Energiek
Actief
Flexibel
Communicatief vaardig
Houdt van nieuwe ervaringen
Expressief
Snelle denker
Veranderlijk
Snel van begrip
Goed geheugen wanneer er interesse is
De vata dosha raakt uit balans door onder andere koffie en alcohol, een gebrek aan routine, te laat naar bed gaan en vata-stimulerende voeding. Ook eten terwijl je bezig bent met andere dingen (waardoor je dus geen focus hebt op het eten) en stress en zorgen hebben invloed op de disbalans.
Vata en voeding
Als je een vata type bent en je hebt het gevoel dat je wel wat meer balans kan gebruiken, dan zou je de volgende dingen kunnen proberen te integreren in je eetpatroon:
– Eet redelijk grote hoeveelheden, zonder te overeten
– Eet voornamelijk gekookt en warm eten
– Eet veel noten
– Ga voor zoete en zoute smaken (maar vermijd geraffineerde suikers zoveel mogelijk).
Denk bijvoorbeeld aan zoet fruit, zoals mango en pruimen.
– Wees matig met bonen
– Vermijd rauwe groenten die zorgen voor gasvorming, zoals kool, ui en spruitjes
– Vermijd zuivel na het avondeten
– Eet niet te veel gedroogd fruit
– Eet veel gezonde vetten
– Gebruik verwarmende kruiden zoals kardemom, gember, kaneel, kruidnagel, mosterdzaad, tijm & zwarte peper. Zet bijvoorbeeld een heerlijke kop gemberthee met chai spices.
Vata en yoga
Ook yoga speelt een rol in het ayurveda-principe. Er zijn namelijk zo veel soorten yoga die kunnen bijdragen aan jouw levensenergie. Om de vata in balans te brengen hebben deze types het tegenovergestelde nodig van wat ze al veel in zich hebben. Ze zijn van zich al energiek en levendig en hebben dus behoefte aan oefeningen waarmee ze aarden en tot rust komen. Denk aan yin yoga of zonnegroeten die met aandacht en focus worden uitgevoerd.
Pitta:
Pitta is verbonden met vuur en water. Hier ligt de basis van je spijsverteringsstelsel en stofwisseling, wat een grote invloed heeft op je energiehuishouding. Als je te veel pitta in je hebt kan dit ervoor zorgen dat je prikkelbaar bent, een slechte stoelgang hebt en dat je huidziektes krijgt.
Lichamelijke kenmerken:
Normaal postuur
Normale tanden en nagels
Lichte huid
Indringende ogen
Goede spijsvertering en eetlust
Sprekende stem
Gevoelig voor warmte
Sterk
Geestelijke kenmerken:
Goede concentratie
Assertief
Groot zelfvertrouwen
Scherpe geest
Doortastend
Ondernemend
Opdringerig
Opvliegerig
Competitief
Neiging naar jaloezie
Houdt van uitdagingen
Gepassioneerd
Als de pitta dosha in balans is dan zorgt dat voor energie, tevredenheid, moed, de juiste lichaamstemperatuur en een scherpe en heldere geest. Dit kan uit balans raken door het drinken van teveel koffie en alcohol, overwerken, te competitief zijn, als je boos bent of door pitta-stimluerende voeding te eten.
Pitta en voeding
– Eet verkoelende groenten, zoals salades
– Eet zoet en rijp fruit
– Wees matig met (scherpe) kruiden en specerijen
– Eet zoet, bitter en wrang voedsel
– Eet venkelzaad na de maaltijd om maagzuur te verminderen
– Wees matig met koffie en alcohol
– Wees matig met gefermenteerde producten
– Vermijd zure smaken
– Vermijd gefrituurd en bewerkt voedsel
Pitta en yoga
Om de pitta energie te verlagen wil je rustige, fysieke bewegingen integreren in je yoga practice. Ook hier kan yin yoga goed werken. Verder kan je qua asanas denken aan bijvoorbeeld schouderstand om de energie in tegenovergestelde richting te laten stromen.
Kapha
De kapha dosha is verbonden met aarde en water. Dit brengt stabiliteit in je lichaam. Het aardelement zorgt voor rust en kracht. Als je hier te veel van hebt word je traag en sloom, kan je overgewicht krijgen en last van je ademwegen.
Lichamelijke kenmerken:
Zwaar en sterk gebouwd
Goed uithoudingsvermogen
Komt makkelijk aan
Zachte, soepele huid
Dik haar
Diepe slaper
Sterke tanden
Geestelijke kenmerken:
Kalm
Liefdevol
Bedachtzaam
Houdt niet van verandering
Geduldig
Loyaal
Stabiel
Neigt naar inflexibiliteit
Spaarzaam
Als kapha in balans is dan werkt het immuunsysteem goed. Er is uithoudingsvermogen, geduld en stabiliteit. Bij disbalans is er ook de neiging om aan dingen vast te houden zoals een baan of relaties die eigenlijk niet langer dienen. Verandering is een lastige factor. Kapha raakt uit balans door te veel en te vaak te eten (emotie-eten hoort hier ook bij), te veel binnenshuis blijven, het uit de weg gaan van intellectuele uitdagingen en koud weer.
Kapha en voeding
– Eet een licht ontbijt (of sla het ontbijt over)
– Eet met mate
– Neem vooral warm, droog en licht verteerbaar voedsel
– Eet pittige en bittere groenten
– Vermijd zout en zoet
– Eet koolhydraten met mate
– Eet veel bonen (behalve sojabonen)
– Ga voor licht fruit (zoals appels en peren)
– Gebruik veel verwarmende kruiden, zoals gember, zwarte peper, chili, venkelzaad, kardemom en kurkuma
– Wees matig met olie
– Probeer gefrituurd voedsel te vermijden
– Drink niet tijdens het eten (maar een uur van tevoren)
– Wees matig met rauwkost
– Kies voor pompoenpitten en zonnebloempitten in plaats van noten
Kapha en yoga
Als tegenhanger van het langzame en trage dat kapha types van nature in zich hebben, is het juist goed om actieve en dynamische yoga te beoefenen. Vinyasa yoga is erg geschikt en dan het liefst in de ochtend. Deze morning flow is bijvoorbeeld perfect!
Kan je uit de omschrijvingen hierboven nog niet helemaal opmaken wat voor soort type jij bent? Er zijn online veel dosha-tests te vinden, zoals deze van Yoga Online. Dit is natuurlijk niet hetzelfde als een volledige analyse, maar geeft je misschien een beetje inzicht in hoe jouw lichaam in balans is.
